Églises de Réveil in Congo: geen opwekkend verhaal
In Congo trekken de Opwekkingskerken steeds meer gelovigen. Alleen al in de Congolese hoofdstad Kinshasa zouden er zesduizend zulke charismatische Kerken zijn, maar ook in alle andere steden zijn in bijna elke straat hangars te vinden waar luide, opzwepende muziek klinkt en waar op alle uren van de dag en zelfs nacht wordt gezongen en gedanst. Welke rol spelen die Églises de Réveil in de uitbuiting van de bevolking? Tertio nr. 1.230 van 6/9/’23 brengt een ooggetuigenverslag.
Marti Waals
Het ontstaan van de Opwekkingskerken moet worden gezocht in de Verenigde Staten aan het begin van de 20ste eeuw. De beweging vond in Afrika een vruchtbare bodem, vooral als reactie op de missionaire of koloniale beweging. Dat leidde in Congo al in de jaren 1920 tot de oprichting van de Kerk van Jezus Christus door zijn profeet Simon Kimbangu. Maar vooral in de jaren 1980 ontstond in Kinshasa een beweging die zich afzette tegen een vorm van evangelisatie en pastoraal die werd ervaren als te dogmatisch, principieel of nog star westers-missionair.
Niet minder dan 35 procent van de 45 miljoen Congolese gelovigen zou regelmatig een evangelische, neoprotestantse of Pinksterkerk bezoeken. Met een opbod aan beloften voor een beter leven kloppen zelfverklaarde predikanten, pasteurs, profeten, evangelisten en bisschoppen echter vooral geld uit de zakken van de bevolking. Tegelijk staat de groei van die Kerken duidelijk in verband met het corrupte politieke bestel en is er zelfs een link met een aantal rebellenbewegingen in het oosten van het land.
Dat de Opwekkingskerken vooral in de steden zo sterk groeien, hebben ze volgens sociologen te danken aan stedelingen die in een aantal gevallen hun culturele en religieuze wortels gedeeltelijk hebben verloren. Al dan niet uit wanhoop menen velen hierin een uitweg te zien. Ze zien de voorgangers als van God gezonden en vertrouwen erop dat zij in elke situatie en bij elk probleem voor een gepaste oplossing kunnen zorgen, of het nu gaat over werkloosheid, ziekte, liefdesrelatie, voorspoed in het zakenleven, een visum voor Europa of wat dan ook.
In het grauwe Kimbanseke zijn in totaal 1.068 vooral charismatische kerken actief. “De ongebreidelde proliferatie van de Églises de Réveil vormt het grootste probleem en bedreiging voor mijn bevolking”, geeft burgemeester Jeannot Canon aan. Hij windt er geen doekjes om: “Ze gijzelen de armste bevolking om het laatste geld uit hun zakken te halen.” De volkswijk waarvan hij burgemeester is, is één van de armste delen van Kinshasa. Overal is het gebrek aan perspectief tastbaar: de vuile straten zijn stoffig of staan blank, formeel werk en buitenlandse hulporganisaties zijn er niet, hangjongeren en straatbendes – kuluna – maken de buurten onveilig. Drugs, bars en kansspelen bieden de roes om minstens even aan de ellende te ontsnappen. Steeds meer doen de Kerken van de charismatische beweging die als paddenstoelen uit de grond schieten, dat ook.
Vraag is: wat doet de katholieke Kerk? Gaat zij dezelfde kant op als de Opwekkingskerken? De parochies binnen het aartsbisdom Kinshasa voelen een groeiende druk om een behoorlijk groot deel van hun inkomsten af te staan voor de werking van hun hiërarchische kerkelijke structuren. Met dat doel leggen sommige parochies zich toe op meer lucratieve initiatieven zoals novenen, ten koste van initiatieven voor gemeenschapsopbouw. Zeker op termijn kan dat een contraproductief effect sorteren.
