“Filosofen praten niet over de essentie die hen echt beroert”
Aristoteles blijft ook vandaag nog een onuitputtelijke bron van wijsheid, meent filosoof en classicus Ben Schomakers. In zijn jongste boek Verlangen opnieuw gaat hij met de Griekse filosoof de discussie aan over het beschouwelijke leven als het ultieme doel. “Volgens mij verheerlijkt Aristoteles het denken omdat hij uiteindelijk de liefde mist”, vertelt Schomakers in Tertio nr. 1.229 van 30/8/’23.
Liza Cortois
Verlangen opnieuw begint en eindigt met het beeld van het leven als een rivier die zich een weg baant in het landschap: ze vertakt zich, wordt omgelegd en kronkelt langs obstakels, nu eens als een traag stromend beekje, dan weer als een hevig kolkende rivier. Dat beeld lijkt niet toevallig gekozen. Het huis van de schrijver staat in een afgelegen Ardens dorpje aan de Semois en haar vele zijriviertjes. Weg van de wereldse drukte broedt de filosoof op ideeën voor nieuwe boeken. De alfa en omega van zijn werk blijft daarbij de Griekse filosoof Aristoteles.
Uw boek gaat over verlangen. Waarom gaat u daarover te rade bij Aristoteles?
“Omdat verlangen voor hem een belangrijk principe is. Volgens Aristoteles worden alle wezens – planten, dieren, mensen… – gedreven door een verlangen naar de voltooiing en vervolmaking van hun ideale vorm. De wereld is voor Aristoteles in verlangen gericht op ‘ho theos’ – letterlijk: ‘de god’. Zelfs in een worm zit iets goddelijks, schrijft hij. Daarmee bedoelt hij dat ook in ‘het meest smerige’ een goddelijk element aanwezig is, een ziel, een levensprincipe dat naar voltooiing streeft. Maar slechts aan één soort, namelijk de mens, verschijnt de god ook als object van denken.”
“Hoewel er veel geschreven is over Aristoteles’ visie op ‘ho theos’, zegt hij er eigenlijk heel weinig over. Er zijn maar een paar passages over de god als het beginsel en fundament van de werkelijkheid. Hij heeft het vooral over wat die god niet is: hij heeft geen plaats, tijd of lichaam. Over wat hij wel is, zwijgt hij. Aristoteles zoekt naar een goddelijk beginsel dat buiten alles ligt en dat heel de werkelijkheid omvat zonder ermee samen te vallen. Ergens in de Metafysica vermeldt hij de god heel kort als ‘de onbewogen beweger’. Verder spreekt hij ook over de Griekse goden. Hij distantieert zich niet van zijn cultuur of van de populaire religie, maar wil ook een complexer metafysisch verhaal over ‘God’ vertellen.”
